Auteur: l.jansen@ptvt.nl

Hoe kunnen we de aarde helpen met technologie uit de ruimte? Die vraag legde astronaut André Kuipers dit schooljaar neer bij duizenden leerlingen via het onderwijsprogramma Vakkanjers. Tijdens de landelijke finale op 4 juni presenteerden de beste teams hun innovatieve ideeën en prototypes – met indrukwekkende resultaten. Vier scholen gingen er met de titel ‘Vakkanjers 2025’ vandoor.

De finale vond plaats in het Next Nature Museum in Eindhoven, waar de jonge uitvinders hun ideeën voor een betere wereld pitchten aan een professionele jury. De winnende teams ontvingen hun prijs uit handen van niemand minder dan André Kuipers zelf.

Ruimtemissie Aarde
Het thema van dit jaar – Ruimtemissie Aarde – daagde leerlingen van groep 7 tot en met de bovenbouw van de middelbare school uit om technologieën uit de ruimtevaart toe te passen voor oplossingen op aarde. Bijna 13.000 leerlingen deden mee aan deze recordeditie. Hun opdracht: bedenk een technische innovatie die bijdraagt aan een duurzame toekomst, geïnspireerd op toepassingen uit de ruimtevaart.

De winnaars van Vakkanjers 2025
In totaal namen 40 finaleteams (10 per challenge) het tegen elkaar op. Na een intensieve selectieronde via regionale voorrondes stonden zij in Eindhoven in de spotlights. De winnaars:

1ste plaats:

• Vakkanjers Junior – Redders van het rif, Prins Mauritsschool uit Delft
• Vakkanjers Scout – Noodhub ouderen Alkmaar, CSG Jan Arentsz uit Alkmaar
• Vakkanjers Explorer – V2B, ’t Hooghe Landt uit Amersfoort
• Vakkanjers Pioneer – K.O.D. (Kleding Opruiming Dienst), Stellingwerf College uit Oosterwolde

2de plaats:

• Vakkanjers Junior – Liv-detectors, De Tol
• Vakkanjers Scout – Northgo uit Noordwijk
• Vakkanjers Explorer – Keizer Karel College, Amstelveen – Aerovision Dynamics
• Vakkanjers Pioneer – Coornhert Lyceum uit Haarlem

3de plaats:

• Vakkanjers Junior – Griftschool, Team InfernoEye
• Vakkanjers Scout – Trinitas College Johannes Bosco uit Heerhugowaard
• Vakkanjers Explorer – Eckartcollege, Eindhoven – Ocean Funnel
• Vakkanjers Pioneer – Helinium uit Hellevoetsluis

Over Vakkanjers
Met Vakkanjers ontdekken en ontwikkelen jongeren hun technische talenten al sinds 1999. Met dit educatieve programma bedenken leerlingen oplossingen voor een technisch en maatschappelijk vraagstuk. Dat doen ze aan de hand van urgente en realistische opdrachten, verdeeld over vier challenges: Junior (groep 7 & 8), Scout (1ste klas voortgezet onderwijs), Explorer (klas 2 en 3 voortgezet onderwijs) en Pioneer (bovenbouw voortgezet onderwijs). Vakkanjers is een programma dat mede mogelijk wordt gemaakt door A+O Metalektro, OOM en Wij Techniek en wordt uitgevoerd door Platform Talent voor Technologie.

‘Mevrouw, mevrouw! Heeft u de magneetjes?’ Juda, Inge en Vigon kijken docent Marlies bijna dwingend aan. Marlies Nillesen opent een klein envelopje en tovert er een rolletje minimagneetjes uit. Want als het echt nergens te vinden is in de enorme materialenvoorraad van het Hendrik Pierson College, dan zorgt de docent er zelf wel voor. Alles om de leerlingen te stimuleren om hun ideeën uit te werken. Deze Vakkanjers in Zetten kunnen aan de slag vandaag.

Eerst zelf nadenken
Marlies is samen met haar collega’s Barry en Thom het docententeam Kunst & Techniek aan deze brede school. De technieklessen variëren van traditionele hout- metaalbewerking tot 3D ontwerpen en DTP. Sinds 5 jaar doet de school mee aan Vakkanjers. ‘Eerst zelf nadenken en gewoon alles uitproberen, dat is zo leuk aan Vakkanjers’, vindt Marlies. ‘De leerlingen krijgen ruim de tijd. Als ze het idee hebben, kunnen ze in principe binnen twee weken een prototype klaar hebben, maar dan daag ik ze uit: Hoe zou je dit nog op een andere manier doen, beter maken? Ga het maar uitproberen. Dat is wat kunst en techniek gemeen hebben: het is niet snel fout. Juist in die vakken leer je dat er wel tien manieren zijn waarop je iets kunt aanpakken. Misschien werkt het een iets beter dan het ander. Dat kunnen ze al doende ontdekken. Als ze mij vragen: “is het goed, is dit een voldoende?” Dan vraag ik: “Werkt het? Heb je netjes gewerkt? Heb je er iets van jezelf ingestopt? En wat heb je geleerd voor de volgende keer? Nou dan heb je het goed gedaan.”

Cavia’s
Intussen is team ‘magneetjes’ druk bezig in het technieklokaal om de theorie in praktijk te brengen. De leerlingen hebben dit jaar de Vakkanjers-opdracht om een oplossing te bedenken voor als alle stroom uitvalt. Ze bedachten een rad dat blijft draaien, ook zonder stroom, of wind. Vigon dacht meteen aan knaagdieren, cavia’s blijven wel rennen, toch? Als werkgroepje besloten ze gezamenlijk dat dat toch niet erg diervriendelijk was. Na wat brainstormen kwamen ze op een rad dat blijft draaien door de afstotende werking van de polen van magneten op de bladen van het rad. En dat gaan ze nu in praktijk brengen. Aan dezelfde tafel werkt Manon met haar groepje aan een waterkrachtcentrale met een boot vol accu’s.

Marlies (links) en Vigon (rechts) bij het rad dat ook zonder stroom of wind blijft draaien.

Compleet lesprogramma
‘Vakkanjers is een compleet lesprogramma dat de leerlingen echt uitdaagt en waar ze ook direct mee aan de slag gaan’, vindt Barry. ‘En Vakkanjers maakt gebruik van spraakmakende opdrachtgevers. Zodra het thema bekend is komt de klas al met ideeën. Met drie docenten techniek hebben we op onze school toch maar iets meer dan één fte. Dus onze mogelijkheden zijn beperkt. Dan is het geweldig om een lesprogramma te hebben dat volledig ontzorgt.’

Talentprofielen
Op het HPC kunnen de leerlingen kiezen uit talentprofielen: kunst, sport en techniek. In de praktijk zijn de leerlingen evenredig verdeeld over die modules, dus een derde kiest voor techniek. Barry denkt dat relatief veel leerlingen voor techniek kiezen omdat het ze thuis ook wel met de paplepel wordt ingegeven: ‘We zitten hier in een regio met veel maakindustrie, dus leerlingen komen van huis uit al in contact met technische beroepen en worden daar ook wel in gestimuleerd.’

Mix van talenten
Marlies vult aan: ‘Als groep 8’ers hier komen kijken en ze twijfelen tussen Techniek en Kunst, dan adviseer ik altijd Techniek te kiezen. Want daar krijg je ook de nodige kunst- en muzieklessen bij, wat andersom niet zo is. Hierdoor zit er steeds een leuke mix van leerlingen bij Beeldende Vorming. De techniekkinderen willen gewoon praktische dingen maken. De sportleerling wil snel resultaat, of competitie. De kunstleerling moet ik vaak aanmoedigen om te experimenteren, te durven.’

Winnen!
Het HPC viel al meerdere malen in de prijzen bij Vakkanjers, vorig jaar werden ze zelfs tweede in de categorie Explorer. De klas van Marlies had ook succes met Air Hockey als nieuwe Olympische sport: de hockeysticks kregen een motor waardoor je de bal moet blazen in plaats van raken. ‘Zo’n medaille, daar zijn ze echt wel trots op!’, vertelt Barry.

(Rechts): Inge knutselend aan het rad dat blijft draaien, ook als de stroom uitvalt.

Techniek is overal
Barry’s liefde voor ontwerpen, maken en techniek heeft gemaakt dat hij onlangs buiten de school een techniekclub is begonnen: De Gelderse Maakfabriek, met workshops en gastlessen techniek. ‘Alles om ons heen is ooit bedacht en gemaakt. We willen uitdragen dat techniek overal is. Op school hebben we te maken met veel verschillende leerlingen. Qua niveau, maar ook kinderen die niet zo goed gedijen in een grote klas. Je bent als docent dan ook een groot deel van je tijd bezig met het managen van zo’n groep van 27 leerlingen. Met de Maakfabriek is er meer tijd voor het technisch onderwijs zelf.’

Een spin die knuffelt
Marlies studeerde af aan de kunstacademie met een object dat zelfs op de Dutch Design Week heeft gestaan. Een levensgrote mechanische spin die knuffels geeft. ‘Toen ik hier net begon, verbaasde ik me dat zo veel leerlingen al ervaring hadden met technische klusjes. Techniek is vaak een ondergeschoven kindje en er wordt ook wel eens op neergekeken. Maar op deze school krijgt techniek echt de waardering die het verdient. Als ik een lekke band heb of mijn accu is leeg, dan zou ik het gerust aan een van de klassen overlaten om mijn auto te repareren.‘
Team magneetjes heeft inmiddels de wieken van de molen voorzien van magneten en er meer wieken bij gemaakt. De afstand tussen de magneten bleek te groot om echt aandrijving te geven. Of het rad ooit energie zal opwekken zal moeten blijken, maar het idee is nu al goud waard!